Jednym z instrumentów, które mają za zadanie przyciągnąć inwestorów do gmin lub zachęcić działające już firmy do dalszego inwestowania, jest tzw. przyspieszona amortyzacja. Rozwiązanie takie może być stosowane przez niektórych podatników z mocy prawa. Oznacza to, że jednostka samorządu nie musi podejmować żadnych dodatkowych działań, aby podatnicy mogli skorzystać z tego przywileju.
Przyspieszona amortyzacja
Przedsiębiorcy (zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne), którzy prowadzą działalność w gminach zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, mogą skorzystać ze specjalnej metody amortyzacji środków trwałych. Instrument może być stosowany na terenie gmin umieszczonych na liście przedstawionej w rozporządzeniu Rady Ministrów z 21 grudnia 1999r. w sprawie określenia powiatów (gmin) zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym.
Podatnicy posiadający środki trwałe zaliczane do grup 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych oraz środki transportu (z wyjątkiem samochodów osobowych) mogą stosować degresywną metodę amortyzacji przy zastosowaniu współczynnika nie wyższego niż 3,0. Metodę można zatem zastosować do maszyn i urządzeń wymienionych w Klasyfikacji Środków Trwałych. Omawiany sposób amortyzacji środków trwałych zapewnia krótsze rozłożenie w czasie wydatków inwestycyjnych oraz powoduje, że podatnicy w okresie bezpośrednio po dokonaniu nowej inwestycji zapłacą niższy podatek dochodowy.
Mniejsze stawki podatku od nieruchomości
Jednym ze sposobów przyciągnięcia inwestorów do gmin jest odpowiednie kształtowanie stawek podatku od nieruchomości. Maksymalne stawki podatku od nieruchomości wynikają z przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Stawki te ustalane są co roku przez rady gmin. Ustawa wprowadza różne ich wysokości dla poszczególnych rodzajów nieruchomości. Rady gmin mogą jednak różnicować stawki według kryteriów określonych w ustawie.
I tak np. stawki podatku dla gruntów związanych z działalnością gospodarczą mogą być różne w zależności od lokalizacji nieruchomości, rodzaju prowadzonej działalności i zabudowy, przeznaczenia i sposobu wykorzystywania gruntu.
Z kolei przy określaniu stawek właściwych dla budynków rada gminy może je różnicować w zależności od lokalizacji, sposobu wykorzystywania, rodzaju zabudowy, stanu technicznego oraz wieku budynków, a także rodzaju prowadzonej działalności.
Za pomocą umiejętnego obniżania stawek rada gminy może próbować przyciągnąć inwestorów ze szczególnie ważnego dla niej sektora gospodarki. Rada może obniżyć np. stawki dla przedsiębiorców prowadzących działalność produkcyjną lub inną preferowaną przez gminę.
Zwolnienia z podatku od nieruchomości
Gmina może nie tylko różnicować stawki podatku od nieruchomości, ale nawet z niego zwalniać. Należy jednak podkreślić, że rada gminy może stosować wyłącznie zwolnienia o charakterze przedmiotowym. Nie może zatem zwolnić z podatku wszystkich albo zasadniczej części przedsiębiorców. Byłoby to zresztą niemożliwe, ponieważ pozbawiłoby gminę sporej części dochodów budżetowych. Można jednak wyobrazić sobie wprowadzenie zwolnienia z podatku np. nowo wzniesionych budynków, w których ma być prowadzona działalność gospodarcza. Gmina może też próbować zachęcić przedsiębiorców do inwestowania na ściśle wydzielonym terenie. Dobrym rozwiązaniem jest tu np. tworzenie parków przemysłowych, w których przedsiębiorcy zwolnieni są z podatku od nieruchomości albo korzystają z obniżonych stawek.
Uznaniowe ulgi podatkowe
Przewodniczący zarządów (wójtowie, burmistrzowie, prezydenci) gmin, działający jako organy podatkowe właściwe do poboru danin lokalnych (podatku od nieruchomości, ale również podatku od środków transportowych), mogą stosować na podstawie przepisów ordynacji podatkowej różne ulgi uznaniowe. W szczególności organy te mogą zaniechać poboru podatku, odroczyć termin płatności lub rozłożyć zapłatę na raty. Ulgi są stosowane na wniosek podatnika i udzielane w formie decyzji administracyjnych (podatkowych).
Przesłanką zastosowania powyższych ulg jest interes publiczny lub ważny interes podatnika. Kryteria te są nieostre. W praktyce ulgi są stosowane najczęściej w przypadku klęsk żywiołowych lub w innych nadzwyczajnych przypadkach. Należy jednak zauważyć, że kryterium interesu publicznego spełnione jest również wówczas, gdy jednostka samorządu chce zachęcić przedsiębiorcę do zainwestowania na jej terenie, a tym samym do stworzenia miejsc pracy. Nie może budzić wątpliwości twierdzenie, że walka z bezrobociem mieści się w zakresie dobrze rozumianego interesu publicznego.
Jednostki samorządu powinny jednak mieć świadomość, że udzielone w ten sposób wsparcie jest formą pomocy publicznej. Podlega ograniczeniom przewidzianym w przepisach Unii Europejskiej i nie może przekraczać określonej wielkości. Pomoc publiczna nie może, co do zasady, prowadzić do naruszenia warunków konkurencji między przedsiębiorstwami.
Niepodatkowe wspieranie przedsiębiorców
Również powiaty mogą stosować finansowe instrumenty wspierania przedsiębiorców. Zwykle służą one walce z bezrobociem oraz tworzeniu miejsc pracy. Długą listę takich instrumentów znajdujemy w ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Są to przede wszystkim:
pożyczki z Funduszu Pracy na zorganizowanie miejsc zatrudnienia dla bezrobotnych skierowanych na te stanowiska. Wysokość pożyczki nie może przekraczać dwudziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia na jedno miejsce pracy. Pożyczki są oprocentowane na preferencyjnych warunkach – 50 proc. zmiennej stopy kredytu lombardowego;
refundacja kosztów opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne w związku z zatrudnieniem skierowanego bezrobotnego. Refundacja przysługuje pod warunkiem, że przedsiębiorca będzie zatrudniał skierowanego bezrobotnego w pełnym wymiarze pracy przez co najmniej 12 miesięcy. Refundacja nie może przekroczyć 300 proc. najniższego wynagrodzenia;
zwrot z Funduszu Pracy niektórych kosztów poniesionych z tytułu zatrudnienia skierowanego absolwenta. Zwrot ten obejmuje przez okres do 12 (lub nawet 18) miesięcy koszty wynagrodzeń, nagród i składek na ubezpieczenie społeczne do określonej maksymalnej kwoty.
Instrument wspierania przedsiębiorców znajdujemy też w ustawie o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół. Zgodnie z nią, niektórym pracodawcom przysługuje zwrot określonych składek ubezpieczeniowych opłacanych za zatrudnionego absolwenta. Starosta może udzielić przedmiotowej ulgi, jeżeli przedsiębiorca zatrudni osobę (osoby) zamieszkałe w gminie (powiecie) zagrożonej szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. Zwrot dla pracodawcy obejmuje składki na ubezpieczenie rentowe w części należnej od płatnika składek oraz na ubezpieczenie wypadkowe.